Khaled Abu Toameh spreekt voor het CIDI

Foto: Claudia Kamergorodski

Ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van de verovering van Jeruzalem, Judea, Samaria, Gaza, Golan en Sinaï, spreekt Khaled Abu Toameh voor een goed gevuld Compagnietheater te Amsterdam. Khaled begint zijn speech als volgt: "Ik sta hier voor u, een Arabier, een moslim, een Palestijn. Staatsburger van Israël".

Buitengewoon moedig van het CIDI dat bij zo'n belangrijke gebeurtenis uitgerekend een journalist wordt uitgenodigd, die zijn carrière bij een PLO-krant is begonnen. In een goed verstaanbare en duidelijke speech, vertelt Khaled Abu Toameh hoe hij aanvankelijk uitnodigingen uit de gehele wereld ontving, prijzen ook, omdat hij mensenrechtenschendingen van Israël documenteerde.

Later in zijn carrière ontwikkelt Khaled een weerzin tegen de Arabische leiders en schrijft ook over de positieve kanten van het leven in Israël. Opschrijven wat hij echt denkt, geeft hem een vrijheid die hij niet wil missen. Die vrijheid heeft hij alleen in Israël.

Voor de inhoud van de speech verwijs ik naar een artikel in Trouw, waar ongeveer dezelfde inhoud als tijdens de toespraak wordt weergegeven,

Trouw, 23 mei 2017 dinsdag

'De Palestijnen moeten zelf orde op zaken stellen'

President Trump, vandaag in Betlehem en Jeruzalem, denkt een deal te kunnen sluiten tussen Israëliërs en Palestijnen. Maar volgens Khaled Abu Toameh zijn de Palestijnen daarvoor onderling te verdeeld en hun leiders te laf.

Hoe kan Donald Trump, of wie dan ook, een twee-staten-oplossing promoten, als de Palestijnen gespleten zijn in twee aparte en rivaliserende entiteiten?" Khaled Abu Toameh geeft zelf het antwoord: "De machtsstrijd tussen Hamas en Fatah maakt de stichting van een onafhankelijke Palestijnse staat onmogelijk."

Journalist Khaled Abu Toameh doet al meer dan dertig jaar verslag van 'Palestijnse Zaken'. Hij is Arabier met Israëlisch staatsburgerschap; zijn moeder werd geboren op de Westelijke Jordaanoever, zijn vader in Israël. Toameh, een moslim, schrijft kritisch over Israël maar net zo goed over de Palestijnen.

In 2014 won hij de Daniel Pearl-prijs (vernoemd naar de Amerikaanse journalist die in 2002 door terroristen in Pakistan werd ontvoerd en vermoord) voor moed en integriteit in zijn journalistieke werk. Bij de aanvaarding van die prijs gaf hij een indrukwekkende, bij tijden hilarische speech (te vinden op YouTube), waarin hij ook over het onmogelijke vredesproces sprak. Toen was het president Obama die het wilde proberen.

Toameh adviseerde hem: "Ga eerst de Palestijnen zeggen dat ze orde op zaken moeten stellen. Stel dat er straks een vredesakkoord ligt, waar gaat Abbas dat implementeren?" Op de Westelijke Jordaanoever heeft president Mahmoud Abbas maar zeer beperkt gezag, aldus Toameh. En naar het door Hamas bestuurde Gaza kan hij niet: "Al bij de grens wordt hij door Hamas opgehangen".

Hoe staat het ervoor met de Palestijnse democratie?

"Kijk naar de lokale verkiezingen die net zijn gehouden op de Westelijke Jordaanoever. De opkomst was heel erg laag. In Nablus - de grootste Palestijnse stad - kwam minder dan 19 procent stemmen. Dat wijst op apathie. Mensen voelen zich niet betrokken, geven er niks om. Ze hebben het vertrouwen in hun leiders verloren, geloven niet dat die veranderingen kunnen brengen.

"De uitkomst was overigens van tevoren al duidelijk, want de verkiezingen werden geboycot door Hamas en andere politieke partijen. Het ging vooral tussen Fatah en onafhankelijke kandidaten. Welnu: gaat deze verkiezing iets veranderen? Nee, het consolideert slechts de splitsing tussen de Westelijke Jordaanoever (Fatah) en Gaza (Hamas)."

U zegt, mensen zijn onverschillig geworden? 

"Jazeker, en niet alleen ten aanzien van hun leiders, maar voor alles. Er is op dit moment een hongerstaking bezig van Palestijnse gevangenen in de Israëlische cel. Hoeveel dagen zijn ze bezig, meer dan dertig? Waar zijn de massabetogingen? De tenten waar mensen traditioneel gaan zitten om hun steun te betuigen zijn leeg. Dat is de apathie waar ik het over heb.

"Afgelopen week kwamen Palestijnse jongeren uit de vluchtelingenkampen naar Ramallah (Westelijke Jordaanoever). Ze blokkeerden de wegen, verbrandden autobanden en vielen zelfs een enkel restaurant aan. Ze zijn woedend dat er geen solidariteit is. Dat komt ook door de economische welvaart. In de grote steden als Nablus en Hebron bruist vanalles. Tienduizenden Arabieren die in Israël wonen komen elke dag om zaken te doen, te winkelen, ze gaan naar 5-sterren-hotels. Veel mensen zeggen: oké, er zijn checkpoints, en da's ellendig, maar we worden 's ochtends wakker met eten en werk. En de leiders kunnen Jeruzalem toch niet bevrijden of de vluchtelingen terugbrengen."

President Abbas blijft dat wel beloven.

"De Arabische leiders liegen al zeventig jaar tegen de vluchtelingen. 'Blijf in de kampen, straks gaan jullie terug naar huis'. Noem me één leider die tegen de mensen durft te zeggen: 'Jullie gaan niet terug'. Als je al die jaren hebt gelogen, kun je niet ineens een ander verhaal gaan vertellen.

"Palestijnse leiders worden gegijzeld door hun eigen retoriek. Ze doen beloftes die ze niet kunnen waarmaken. Hoe win je populariteit? Door je tegen Israël uit te spreken. Als Palestijnse leider moet je constant bewijzen dat je je niet laat kopen door de Joden. Dat je geen zionistische agent bent. En dat je geen enkel Palestijns recht zal opgeven."

Ze durven geen verantwoordelijkheid te nemen?

"Geen enkele. Het is altijd zo geweest in de Arabische wereld. We houden ervan om anderen de schuld te geven van onze ellende. Waarom? In één woord: lafheid. Dat komt ook omdat het een tribale samenleving is. Dat betekent: je clan speelt de hoofdrol. Je loyaliteit gaat daarheen. Zo functioneert de Palestijnse samenleving."

De Palestijnse Autoriteit (PA) is door het westen bedacht als een democratisch systeem. Past dat wel in deze cultuur?

"Wat is de Palestijnse Autoriteit? Het is een verlengstuk van de Israëlische autoriteit in bezet gebied. Een bemiddelaar tussen de Palestijnse bevolking en Israël. Ooit was Israël direct verantwoordelijk. Nu doet de PA het werk.

"Eerlijk gezegd heb ik nog nooit begrepen wat de PA is. Het was vanaf dag één een one-man-show, onder de naam Yasser Arafat. Een man omringd door haaien, warlords en bendeleiders. En de eerste tien, twaalf jaar was de PA een echte maffia. Onder druk van de internationale gemeenschap zijn er tekenen van verbetering te zien. De donoren - de Amerikanen en Europeanen - begonnen met de vuist op tafel te slaan. Ze doen nu een serieuze poging om de PA verantwoording te laten afleggen, dat was in het verleden niet zo.

"De corruptie is er nog steeds, maar op minder grote schaal dan eerder. Dus nu is de Palestijnse Autoriteit een mini-maffia."

De Palestijnse Autoriteit heeft ook een lastige positie. Ingeklemd tussen Israël, de buitenlandse donoren en de eigen bevolking. 

"Het probleem is dat de PA dubbelspel speelt. Ze zet de eigen bevolking tegen Israël op, ze voedt het radicalisme. Want ze moet hen laten zien dat ze geen verrader is. En achter de schermen is er nauwe veiligheidssamenwerking met Israël. Veel Palestijnen weten trouwens wel dat de PA deze dubbelrol speelt."

Waarom die samenwerking met Israël?

"De Palestijnse Autoriteit en Israël hebben een gezamenlijke vijand en die heet: Hamas. Ten tweede: ze worden betaald juist om met Israël samen te werken. Dat bedoel ik ook met maffia. Als je morgenochtend de financiering stopt, gaan ze de terreuraanslagen tegen Israël hervatten. Voor Israël is de PA geweldig, ze werken goed met hen samen. Israël wil niet terug met z'n leger in de Palestijnse steden. Het is in Israëls belang dat het westen de PA financiert. Het enige probleem voor Israël is de retoriek. Daarom zijn veel Israëliërs in verwarring: is de PA een vijand of een vriend? Het is beide."

Wie is de echte Abbas? 

"Dat is ontzettend moeilijk te zeggen. Hij is niet consistent. Aan de ene kant ontmoet hij Israëliërs en zegt hij al die prachtige dingen over harmonie en co-existentie. Daarna zie je hem Palestijnen omhelzen die uit de cel komen, die Joden hebben vermoord. Dus tja, kan de echte Abbas opstaan? Misschien is hij inderdaad tegen geweld. Maar is hij ook een vriend van Israël? Ik ben in verwarring.

"Ik zie hem vaak - op de Palestijnse televisie. Maar wanneer was de laatste keer dat hij in Tulkarem was of Jenin, op zijn eigen Westelijke Jordaanoever? Hij brengt meer tijd door in Cairo en Jordanië dan in Hebron of Nablus. Ik kan me zijn laatste bezoek daar niet eens herinneren."

Waarom is hij nog steeds aan de macht? Hij zit er al heel lang zonder verkiezingen.

"Omdat hij het geld beheert. Hij betaalt de salarissen aan bijna 200.000 ambtenaren. Zelfs aan mensen die al overleden zijn. Daarbij heeft hij een sterke politiemacht. Gefinancierd en getraind door Amerika en Europa. En de Israëlische aanwezigheid op de Westelijke Jordaanoever helpt hem. Kijk, hij woont in een klein stadje dat Ramallah heet, omringd door Israëlische nederzettingen en militaire bases, en met in de stad een sterke aanwezigheid van de Israëlische inlichtingendienst. Door de samenwerking tussen de Israëlische en Palestijnse veiligheidsdiensten is het heel moeilijk om iets van een opstand tegen Abbas te organiseren.

"Daar komt bij dat hij voor veel Palestijnen nog niet de rode lijn is overgegaan. Hij heeft geen akkoord getekend waarin hij het recht op terugkeer van de vluchtelingen opgeeft, of een akkoord waarin hij Israël zeggenschap over Jerusalem toekent. Dus hij is veilig."

Waarom wil hij zelf aan de macht blijven, hij is reeds 82.

"Hij is gezond, hij heeft twee extreem rijke zoons, hij wordt gerespecteerd op het wereldtoneel. Waarom zou hij aftreden en thuis gaan zitten? En tot nu toe valt er niets te bewijzen over corruptie.

"Ja, zijn rivalen, zoals Mohammed Dahlan, zullen zeggen dat Abbas en zijn zoons uit de kas hebben gegraaid. Maar er is geen bewijs voor, en het is heel lastig om dat te onderzoeken, om door zijn geheime Zwitserse bankrekeningen te gaan. Er zijn al heel lang verhalen over de corruptie van zijn zoons, en laat ik het zo zeggen: ik betwijfel of dat alleen geruchten zijn."

Kunt u dit soort kritiek vrijelijk uiten?

"Ik hoor met enige regelmaat van hoge Palestijnse functionarissen dat ze niet gelukkig zijn met het feit dat ik de vuile was buiten hang. Ze kunnen niet accepteren dat een Arabische journalist iets negatiefs publiceert. Maar iets negatiefs schrijven betekent niet noodzakelijkerwijs dat je pro-Israël bent.

"De meeste dreigementen die ik krijg komen trouwens uit het buitenland. Uit de Verenigde Staten, Canada, Australië en Europa. Ze komen van mensen die niet eens een connectie hier hebben, maar gewoon Israël haten. Een andere groep zijn de Israël-haters op de buitenlandse universiteiten. Studenten en professoren. Ook hier: de meesten zijn geen Palestijn. Sommigen proberen meer Palestijns te zijn dan de Palestijnen. Zij worden meer gedreven door haat tegen Israël dan door liefde voor Palestijnen."

U wordt omhelst door rechts Israël

"Ik schrijf niet voor rechts of links. Niemand kan mij vertellen wat te schrijven, ik schrijf wat ik zelf wil. Ik krijg een heleboel reacties, van mensen die zeggen 'wow'. Ik ken ze niet, het maakt me niet uit, ik zeg: dankjewel.

"Wat mensen uniek in mij vinden is dat ik als Arabische moslim niet aarzel om negatief over de PLO en Hamas te schrijven. Veel Arabische én zeker ook westerse journalisten willen dat om allerlei redenen niet. Maar ik doe gewoon mijn werk. Ik heb geen agenda, ik schrijf zoals het is.

"Toen Israël de regering was in Palestijnse gebieden, deed ik kritisch verslag over Israël. Toen kwam er een nieuwe regering, de Palestijnse Autoriteit. Ik zag corruptie, ik zag Palestijnen klagen, en ik begon daarover te schrijven. Toen kwam Hamas, en ik begon verslag te doen over Hamas. Ik ben niet pro-dit of pro-dat, ik volg wie er aan de macht is."
onverschrokken
Khaled Abu Toameh begon als jonge student bij de kranten van de Palestijnse Bevrijdingsbeweging PLO in Jeruzalem, maar wist al snel dat hij een echte journalist wilde worden: onafhankelijk.

Dat is gelukt. Hij wordt gevreesd en geprezen om zijn kritische en onverschrokken verslaggeving. Zijn journalistiek is in Israël en Palestijnse Gebieden, waar politiek tot diep in de haarvaten van de media doordringt, bepaald geen vanzelfsprekendheid.

Toameh werkt voor talloze internationale media. De laatste 17 jaar schreef hij ook voor de Israëlische krant Jerusalem Post. Daarnaast geeft hij lezingen en achtergrondbriefings aan buitenlandse delegaties en diplomaten over de politieke situatie in de Palestijnse gebieden.
zesdaagse oorlog
Vijftig jaar geleden brak oorlog uit tussen uit tussen de nog jonge, joodse staat Israël en de Arabische landen. Israël kwam er gesterkt uit. De Palestijnen kwamen onder Israelische militaire bezetting en die duurt voort op de dag van vandaag.
'De Arabische leiders liegen al zeventig jaar tegen de Palestijnse vluchtelingen'
Het probleem is dat de Palestijnse Autoriteit dubbelspel speelt