Tijdens de laatste bijeenkomst in de Israeli Apartheid Week gaan alle remmen los. Werd op maandag nog door de organisatoren, de illusie van een academisch debat in stand gehouden, stond dit “event” geheel in het teken van het politiek activisme. Enkele observaties van een cultureel antropoloog

Tien jaar zionisme
Ik was al een half uur voor aanvang in de aula van het ISS, maar werd door Jeff Handmaker weer weggestuurd, omdat ze nog niet helemaal klaar waren. Wie wel in de zaal waren: BDS-oprichter Omar Barghouti, Palestina Komitee-voorzitter Robert Soeterik, met echtgenote en Electronic Intifada-scribent Adri Nieuwhof, zonder mantelpakje. Het was duidelijk wie er wel en wie er niet bij hoort en dat dit een actievergadering was.

Omar Barghouti, Jeff Handmaker en Adri Nieuwhof

Terwijl ik in de lobby zat te wachten, zag ik de vroegere voorzitter van het Palestina Komitee, Wim Lankamp, aankomen lopen en ik onderhield me met hem over gezondheid, bloedverdunners en dat het toch al weer tien jaar geleden was dat we elkaar bij de Joodse Omroep tegenkwamen. Dat was voor mij destijds ook een trigger om onderzoek naar het Palestina Komitee te gaan doen.

Paul Damen, Kees Broer, Wim Lankamp in 2012

Een pijnlijke situatie ontstond, toen Wim Lankamp niet op de deelnemerslijst voorkwam en de studenten wel tien minuten lang moesten zoeken en bespreken hoe hij dan toch toegang tot de zaal zou kunnen verkrijgen. Ik stond op het punt tegen deze jonge generatie Palestina-activisten te zeggen: “Weten jullie wel wie er hier voor je staat? Wim Lankamp, die al dertig jaar de weg voor jullie vrijmaakt, waar jullie nu met je strontkar overheen rijden.”

Participerend observeren
Het was net alsof ik weer in een Tunesisch dorp aan het participerend observeren was. Wie praat met wie en waar gaan de mensen zitten? De oude garde van het Palestina Komitee zit door enkele lege zitplaatsen gescheiden van de BDS-club. Adri Nieuwhof heeft duidelijk een belangrijke positie in deze stam en onderhoudt zich minzaam met enkele activisten met een Arabische achtergrond. Jose van Leeuwen zit bij haar in de buurt. Maarten Jan Hijmans, te laat binnengekomen, zit heel ver weg. Vreemd genoeg praat niemand met Omar Barghouti. Dat kan ik antropologisch duiden als een hiërarchische afstand of een gebrek aan communicatieve vermogens van deze BDS-leider. Ik hou het op het laatste. Verder zit de hele zaal vol met jonge studenten, waarvan 70% met een niet-Nederlandse achtergrond. De sfeer is goed en de studenten vreedzaam. Dat was acht jaar geleden, de meeste huidige studenten waren toen twaalf tot veertien jaar oud, heel anders. De studenten op de VU vonden het toen nodig mij tweehonderd keer te fotograferen, wat ik toen als “spion van het CIDI en top-zionist”, heel logisch vond.

Jaap Hamburger
Over de inhoud van deze “conferentie” hoef je je geen illusies te maken. “International law”, racism, apartheid, BDS, intersectionality, hypocrisy of European countries, colonialism, imperialism, lawfare, sabotage, black-lives-matter, slavery en complicity. Dat is het wel zo’n beetje koekebakker en dat in een snel tempo opgelezen. Waar ik mij werkelijk in interesseer is, of er nog iemand iets geks zegt. In dat opzicht kan je geheel op Jaap Hamburger van Een Ander Joods Geluid vertrouwen. Die oude blanke zuurpruim ging even het feestje bederven door tegen de meute in te gaan. Het door zijn opvoeding en familiegeschiedenis ontstane “oppositioneel gedragssyndroom” ontplooide zich hier in volle glorie.

Jaap Hamburger begon zijn verhaal met te vertellen dat de vergelijking tussen Zuid-Afrika en Israël , qua “apartheid”, geheel mank loopt. De twee maatschappelijke systemen zijn volgens de EAJG-voorman niet te vergelijken. Je zag de voorzitter Jeff Handmaker al een beetje zenuwachtig kijken. Waar gaat dit heen? Gelukkig veroordeelde Jaap Hamburger daarna wel de “crime of apartheid”, zodat de deelnemers opgelucht adem konden halen. Daarna ging de boze beer echter pas echt los.

Jaap Hamburger


Apartheid
De apartheid in Zuid-Afrika is mislukt en afgeschaft. Het is echter volgens Jaap volkomen onrealistisch te denken dat de “apartheid” in Israël op dezelfde manier en met hetzelfde tempo afgeschaft kan worden. Er zijn slechts beperkte lessen uit de strijd in Zuid-Afrika te trekken. Zuid-Afrika had tenslotte op het laatst geen enkele internationale steun meer en was buiten de rechtsorde gesteld. Dat is met Israël geheel anders, (waar juist steeds meer landen handelsbetrekking mee aanknopen). De studenten zouden zich volgens Jaap geen enkele illusie moeten maken: Israël bestaat nog wel een hele tijd.

Right of existence
Volgens Jaap Hamburger heeft geen enkele staat “recht op bestaan”. Een staat bestaat of hij bestaat niet en een “staat is een staat, punt uit”. Er bestaat wel recht op zelfbeschikking van een volk. Ook Joden hebben recht op zelfbeschikking, als volk, maar ze hadden er rekening mee moeten houden, dat ook de Arabieren dat recht hebben. Ik laat deze opmerking van Hamburger hier commentaarloos staan, omdat ik niet op alle slakken zout kan leggen. Dat ging dan nog wel een tijdje zo door en het gaat er hier om, dat BDS niet echt het thema van Jaap Hamburger is. Het gaat hem er veel meer om, dat je kritiek op de Joodse staat Israël niet als antisemitisme mag duiden. Daarom ontkent hij het bestaan van een “Joodse staat”. Volgens hem kan een staat niet Joods zijn. In de vragenronde achteraf had een studente toch wel problemen met dit standpunt, want ze vroeg zich af hoe zich dit met het “internationaal recht” verhoudt. Vreemd genoeg begreep Jaap Hamburger deze vraag niet, maar hield toch nog vijf minuten de microfoon vast, daarmee verhinderende, dat Omar Barghouti hier zijn demagogische en onsamenhangende sausje over heen kon gieten.

Resisting Israeli Apartheid

Intersectionality
De voorzitter was te beleefd om Jaap Hamburger de microfoon uit zijn handen te trekken, zodat hij nog even door kon gaan met als een oude grijze olifant door de porseleinkast te denderen. Het begrip ‘intersectionality’ is veel te abstract en daardoor voor het grote publiek onbegrijpelijk. Door de strijd samen met transgenders, black-lives-matter, vrouwen en homoseksuelen te voeren verlies je scherpte en versplintert de hele Palestina-beweging. BAM, dat was natuurlijk tegen het zere been. Er werd verder niet heel fel op Jaap Hamburger gereageerd, maar het is duidelijk dat hij in dit opzicht ook gewoon een ‘boomer’ is en zijn plaats binnen EAJG beter aan een jongere Joodse anti-Israël-activist zou kunnen afstaan. Ik denk dan aan een Bluma Brecher of Itaï van der Wal.

Groei en tegenwerking
Dit verslag is natuurlijk niet compleet. Er waren nog meer sprekers en er gebeurde nog meer in de zaal. In de laatste ronde en conclusie vertelde Jeff Handmaker, dat de Israeli Apartheid Week enorm is tegengewerkt door persoonlijke aanvallen tegen de activisten en brieven naar het bestuur van de Erasmus-universiteit. Het organiseren van zo’n bijeenkomst in de toekomst, is niet vanzelfsprekend. Daarmee zendt de organisator twee tegengestelde boodschappen uit. Aan de ene kant wordt benadrukt dat de BDS-beweging enorm in kracht is toegenomen, maar aan de andere kant wordt het speelveld steeds kleiner.

Ik moet toegeven dat ik de signalen over een grote anti-Israëlisch beweging onder studenten onderschat heb, hoewel BDS-Nederland dit al maandenlang in nieuwsbrieven heeft aangekondigd. Aan de andere kant is niet in te schatten of dit sentiment een structureel karakter heeft. De pro-Pal-activisten zijn niet voor niets zo kwaad op de internationale steun voor Oekraïne. Ze zien de aandacht voor “hun zaak” al weer verslappen.

International Institute of Social Science