De uitspraak komt van het onderzoeksbureau I&O Research, dat in opdracht van PAX onderzoek naar meningen over het conflict heeft gedaan. Een andere kop boven een artikel zou kunnen zijn: “Zowel Israël als Hamas verantwoordelijk voor het conflict”. Dat is namelijk een andere uitkomst van het onderzoek. Weer een andere uitkomst van het onderzoek: “Slechts 16% van de Nederlanders weet veel van het conflict af”. Het is maar welk resultaat je wilt benadrukken.

Apartheid
Waarom is er PAX en ook The Rights Forum er zoveel aan gelegen dat de meerderheid van de Nederlanders de situatie in Israël als “Apartheid” categoriseert? Ten eerste natuurlijk omdat het een lekker demoniserende term is, die tegelijkertijd ook niet zoveel zegt. De vraag in het onderzoek was namelijk:” Er is sprake van apartheid in Israël en de Palestijnse gebieden”. De vraag is slecht gesteld, omdat er een groot verschil tussen de juridische positie van Arabieren in Israël aan de ene kant en Arabieren op de Westelijke Jordaanoever aan de andere kant bestaat. In Israël hebben Arabieren Israëlisch staatsburgerschap, terwijl de Arabieren op de Westelijke Jordaanoever de Jordaanse- of een PA-staatsburgerschap hebben. De vraag gaat echter over “Palestijnse gebieden” en daar hoort Gaza ook bij. In dat gebied heeft Israël geen direct zeggenschap. De vraag in het onderzoek is dus niet te beantwoorden. Toch zegt 19% van de ondervraagden het er mee eens te zijn en 32 procent zegt het er niet mee eens te zijn.

Slechts 16% weet er veel vanaf

Verenigde Naties
De kop van het artikel zou moeten zijn: ” Een meerderheid van de respondenten van een I&O Research onderzoek is het er in meer of mindere mate mee eens, dat er in Israël en de Palestijnse Gebieden sprake is van apartheid” Dat klinkt alleen niet zo sexy.

De anti-Israël-organisaties gebruiken de term Apartheid erg graag, omdat de Verenigde Naties resoluties over apartheid hebben aangenomen. Door de situatie in Israël als “apartheid” te bestempelen, hopen ze ook tegen Israël internationale sancties af te kunnen dwingen. Tot nog toe is dat echter niet gebeurd.

Representativiteit
Ik kreeg twijfel over de representativiteit van het onderzoek en vroeg mij af hoe I&O research aan de respondenten was gekomen. Ik heb toen aan de maker van het onderzoek, Asher van der Schelde, de volgende vragen gesteld:

-In uw onderzoeksverantwoording (blz 18) schrijft u: “In totaal werkten 1.281 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan het grootste deel van dit onderzoek. Het grootste deel van de steekproef (n=995) is afkomstig van het I&O Research Panel, 286 respondenten deden mee via PanelClix. Dit zijn allen Nederlanders met een niet-westerse migratieachtergrond.”

Wie verantwoordelijk?

Mijn vraag hierover: Hoe kunt u spreken van een representatief onderzoek, als u 286 niet-westerse respondenten (22 procent) aan de groep respondenten toevoegt?  De Nederlandse bevolking bestaat toch niet uit 22 procent niet-westerse immigranten?

-In uw onderzoek geeft slechts 16% van de respondenten aan, veel van het onderwerp af te weten. Hoe staat dat in verhouding tot de 51% van de respondenten die de stelling onderschrijft: “Er is sprake van apartheid in Israël en de Palestijnse gebieden”?  Voor het beantwoorden van deze complexe internationaal rechtelijke vraag, is een behoorlijk kennisniveau noodzakelijk. De criteria voor het toekennen van het begrip apartheid moeten bij de respondent bekend zijn. Bovendien is de aanduiding “Israël en de Palestijnse gebieden” onduidelijk. Arabieren in Israël hebben heel andere rechten dan de Arabieren die op de Westelijke Jordaanoever wonen. Bovendien wordt op de Westelijke Jordaanoever onderscheidt gemaakt tussen de in de Oslo-akkoorden afgesproken gebieden A, B en C.

Asher gaf daarop direct antwoord:
“1) In de onderzoeksverantwoording is een foutje geslopen. Er stond inderdaad dat 286 niet-westerse migranten zijn toegevoegd. Dit moet 202 zijn. In totaal hebben we daarmee 212 deelnemers met een niet-westerse migratieachtergrond.
Dat is 16 procent van de steekproef. Het Nederlands gemiddelde is 15 procent, dus dat komt prima uit.

Dit staat al een tijd ook zo aangegeven op onze website. Ik zie wel dat dit in het pdf-rapport nog niet is aangepast. Daarom begrijp ik de verwarring. Excuses daarvoor.

Gerard Jonkman op het Jaarbeursplein


2) Ik ben het met u eens dat de apartheids-vraag (en andere vragen) ingewikkeld zijn voor de gemiddelde respondent. Daarom hebben we ook besloten om eerst te vragen naar het kennisniveau van de respondenten. Op deze manier kunnen de bevindingen in perspectief worden geplaatst. Dit hebben we ook duidelijk gedaan mijns inziens.

Verder klopt het inderdaad dat Arabieren binnen de Israëlische landsgrenzen andere rechten hebben dan in de Palestijnse gebieden. Vandaar dat we expliciet vroegen naar de Israël én de Palestijnse gebieden.

Een algemener punt is dat je in een opinieonderzoek de respondenten niet te veel moet informeren. We willen immers onderzoeken wat Nederlanders vinden van een bepaald onderwerp.
Als je de steekproef gaat bestoken met informatie ben je dat niet meer zuiver aan het meten. De gemiddelde Nederlanders beschikt immers niet over die informatie. Ook als we bijvoorbeeld een onderzoek doen naar stikstof gaan we respondenten niet eerst informeren over welk % stikstof afkomstig is van de landbouw. Dan onderzoek je namelijk op welke manier mensen informatie verwerken, niet wat ze a priori vinden van een onderwerp.”

Doordat I&O research er voor gekozen heeft, aan een gebruikelijk panel van respondenten, ook nog eens 212 migranten met een niet-westerse achtergrond toe te voegen, verliest het onderzoek aan representativiteit. Deze deelnemers komen van PanelClix waar ze worden betaald voor het invullen van enquêtes. De verwachting is dus, dat het over het algemeen jonge mensen zijn, die met een computer om kunnen gaan.

Zwarte Piet
Ik heb ook nog onderzocht of I&O Research altijd niet-westerse allochtonen aan een onderzoek toevoegt. Dat doet het bureau inderdaad wel vaker, maar nooit zoveel. Bij het onderzoek uit december 2021 (Nederland over Zwarte Piet), met als voornaamste onderzoeksresultaat: “Vooral Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders blij met verandering Zwarte Piet”, werden aan de groep van 1220 respondenten ook nog eens 210 mensen met niet-westerse achtergrond toegevoegd.

In het onderzoek voor de FNV, in augustus 2022, over het thema vermogensongelijkheid, werden 2.289 Nederlanders gevraagd en werden geen niet-westerse respondenten toegevoegd.
In het onderzoek “Draagvlak Kernenergie” voor de partij JA21, uit november 2021, werden 100 niet-westerse respondenten aan de 1110 overige panelleden toegevoegd. Het lijkt er op, dat het resultaat in een richting die de opdrachtgever verlangt, wordt gestuurd, door meer of minder PanelClix respondenten met niet-westerse achtergrond aan de populatie toe te voegen

Polarisatie
In het Nederlands Dagblad (14 juni 2022) werden de makers van het onderzoek uitgebreid geïnterviewd en daar gaf Asher van der Schelde nog een nadere analyse:

“Respondenten die bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021 op rechtse partijen stemden, houden Israël doorgaans nauwelijks verantwoordelijk voor het conflict. Aan de links-progressieve kant vindt men dat de verantwoordelijkheid juist wel voornamelijk bij Israël ligt. 

Asher van der Schelde, onderzoeker bij I&O Research, legt uit dat ‘religieuze stemmers’ – mensen die op het CDA, de CU of de SGP stemmen – vooral Hamas verantwoordelijk houden voor het conflict. De organisatie wordt terrorisme verweten en het ontkennen van het bestaansrecht van Israël. “

We hebben dus te maken met een gepolariseerd conflict, waarbij feiten er nauwelijks toe doen. Dan kan je wel naar een mening over apartheid gaan vragen, maar het resultaat is alleen een mening; Een mening van respondenten en niet van de gehele Nederlandse bevolking. Het conflict in het Midden-Oosten is namelijk al veel ouder dan de organisatie Hamas en de staat Israël. Door die twee tegen elkaar af te zetten, creëer je een schijntegenstelling. Voor een gewone kiezer zonder achtergrondkennis is het ook moeilijk te bepalen wie er verantwoordelijk is voor het voortduren van het conflict. Behalve Israël en Hamas zijn er nog meerdere andere partijen betrokken.

Leuk speeltje
Enquêtes zijn een leuk speeltje voor kranten en garanderen mooi krantenkoppen en de nodige aandacht. Het Reformatorisch Dagblad neemt de onderzoeksresultaten zonder meer over, zonder op de verantwoording te letten. Gerard Jonkman van The Rights Forum kan nu heel hard roepen dat een meerderheid van de Nederlanders vindt dat er in Israël en de Palestijnse Gebieden sprake is van apartheid. Dat vindt misschien een meerderheid van de deelnemers aan een enquête en dan nog is het resultaat van het onderzoek omstreden.