Ayaan - Mijn Vrijheid

Door Keesjemaduraatje

(Dit artikel werd eerder gepubliceerd op de website Hoeiboei)

Vanaf het begin van het publieke optreden van Ayaan Hirsi Ali heeft zij grote vóór- en tegenstanders gehad. Het fenomeen Hirsi Ali laat niemand koud en roept grote polarisatie op. Nu is haar autobiografie “Mijn Vrijheid” verschenen en het is dan ook geen wonder dat iedereen uit die autobiografie haalt wat hem of haar van pas komt. Als je Ayaan wilt zien als braaf meisje, dat zich nog maar kort geleden is beginnen af te zetten tegen haar geloof en cultuur, dan kan je dat uit het boek halen. Als je Ayaan een kreng van een wijf vindt, dan kan je dat ook vinden. Bijvoorbeeld als ze in haar jeugd in een boom klimt en net naast haar oma spuugt. Tot de orde geroepen verdedigt ze haar gedrag door te zeggen: ”Ik spuugde toch niet raak?” Herken je het een beetje? Ayaan is alles geweest: vrome moslima, giechelende bakvis die stiekem Engelse liefdesromannetjes leest, VN-medewerkster, redster van verhongerende kinderen, braaf schoolmeisje dat het gehele huishouden doet, femme fatale die een man verleidt en dan laat zitten, schoonmaakster, arbeidster in een koekjesfabriek, politica, medicijnenverkoopster, medewerkers van de Wiardi Beckman stichting, slachtoffer van terreur, schrijfster, scriptschrijfster, columnschrijfster, Één van de honderd invloedrijkste vrouwen ter wereld, Europese vrouw van het jaar. Zoek het maar uit. De Amerikanen zien in haar de American Dream verwezenlijkt en de Nederlanders zien in haar de allochtone meid. Wat wil je zien?

Om jezelf een mening over Ayaan Hirsi Ali te vormen hoef je het boek “Mijn Vrijheid” niet meer te lezen. Iedereen heeft al een mening over Ayaan Hirsi Ali. Daarom hoef ik in deze recensie ook niet in discussie met iemand. Niet met Ayaan en niet met de lezers van Hoei Boei. Alle feiten, zoals Ayaan die ziet, staan al in haar autobiografie. Als je onvolkomenheden wilt vinden, zoals de schrijfster van het recente HP-artikel, dan zal je die zeker kunnen vinden. Bijvoorbeeld dat het raar is dat een meisje op de vlucht voor haar wrekende clan, wel haar Keniase secretaressediploma meeneemt. Raar, maar niet onmogelijk. Dat ze bang is voor haar familie, maar wel een brief met volledig adres naar haar vader stuurt, direct na haar aankomst in Nederland. Als je dat vreemd vindt, bedenk wel wat je dan overhoop haalt. Als Ayaan gelogen heeft, dan mag je ervan uitgaan dat 50% van de asielzoekers heeft gelogen over hun vluchtverhaal. Hele bizarre details kan je in het boek vinden, zowel leuk voor de haters als de bewonderaars. Ayaan is al twee keer getrouwd geweest. Het eerste huwelijk vond plaats, zonder medeweten van haar vader en broer, die wel in Somalië aanwezig waren op dat moment. De ontmaagding volgde in dezelfde nacht. Als er al eerwraak had moeten plaats vinden, dan was dat een moment geweest waar ik me nog iets bij had kunnen voorstellen.

Andere leuke onthullingen: Ayaan heeft een huis gekocht, samen met een vriendin. Ayaan is tegen alle adviezen in politicologie gaan studeren. Allemaal feiten die er gewoon in staan. Er staat een hartverscheurende anekdote over een beroving in Mogadishu, die ze heeft overleefd door de namen van de voorouders van oma’s kant op te noemen. Als ze de namen van vaders kant had opgenoemd, was ze nu waarschijnlijk dood geweest. Hoe ze kinderen en zelfs een hele familie redde door terug naar Somalië te gaan en een vluchtelingenkamp binnen te gaan waar de mensen al aan het verhongeren waren. Een situatie die te vergelijken is met wat er nu gebeurt.

Al die vluchtelingen woonden daarna in hun huis in Kenia en de situatie werd nijpend. De vader van Ayaan dacht dat het een goed idee was om maar eens een dochter naar Canada uit te huwelijken. Hij nam zijn lievelingsdochter Ayaan. Dat werpt een volkomen ander licht op de uithuwelijking. Maar Ayaan is een eigenwijs kreng en gaat er in Düsseldorf vandoor en vlucht naar Nederland. Op dat moment was ze nog een vrome moslima. Allemaal verhalen die je op verschillende manieren kan uitleggen. Diegene die haar als een Jeanne d’Arc willen verbranden, hadden dit boek niet nodig. Die hebben aan een paar uur opnames in Kenia genoeg materiaal gehad. Het boek is dan ook geen verantwoording. Ik zie het als een start in een nieuw leven. Eigenlijk is Ayaan het afgelopen jaar pas aangekomen waar ze eigenlijk heen wilde en waar ze ook hoort.

Verschillende wetenschapsrichtingen kunnen ook wat uit het boek halen. De psychologische component van twee levenslopen: dat van Ayaan en haar vader. Dat zie je vaak, dat de ouders al een ideaal hebben en dat de kinderen dat ideaal trachten te verwezenlijken. De moeder van Elvis wilde een beroemd zangeres worden. De vader van Gerard Reve die een schrijver wilde zijn. Dat zie je ook in het leven van Ayaan. Haar vader studeerde Culturele Antropologie in de Verenigde Staten. Na zijn terugkeer naar Somalië was zijn ideaal, een democratie naar Amerikaans voorbeeld op te bouwen. Hij stuurde zelfs zijn eerste vrouw naar de VS om ook Antropologie te studeren. Hij begon alfabetiseringscursussen te geven, omdat zijn ideaal was dat de Somaliërs een goed opgeleid volk zouden zijn, dat in vrede zijn eigen regering kiest. Voor ons zijn dat vanzelfsprekendheden, maar voor de Somaliërs zijn dat geheel nieuwe inzichten. De vader van Ayaan liet al zijn kinderen studeren. Zijn leven lang is hij bezig geweest zijn ideaal te realiseren en hij heeft er jarenlang voor in de gevangenis gezeten. Daarna heeft hij verder gevochten vanuit Ethiopië, Somalië, Saoedi-Arabië en Kenia. Uiteindelijk moest hij inzien dat het niet ging lukken en viel hij terug op het islamitische ideaal van één geloofsgemeenschap die het volk zou kunnen verenigen. De westerse idealen van democratie, vrijheid en transparantie zijn Ayaan dus al vroeg bijgebracht in die paar jaar dat ze bij haar vader heeft geleefd.

Als je het politicologisch wilt zien, (Ayaan heeft politicologie gestudeerd) dan zie je de samenlevingsvormen van de Somalische clan, de oude islam, de nieuwe islam, het communisme en de westerse democratie. Ayaan heeft ze allemaal meegemaakt. Zoek maar uit. Wat heeft haar het meest beïnvloed? Toen ze geboren werd was Somalië communistisch, met desastreuze gevolgen als honger, geweld en haar vader in de gevangenis. Haar moeder en oma geloven in een oude Somalische vorm van islam, met engelen, heiligen en bezweringen. Haar besnijdenis is een gevolg van dat geloof. De clans zorgen voor haar en haar hele familie als ze uit Somalië moeten vluchten. Zelfs in Nederland werd Ayaan nog door de clan geholpen. In haar jeugd wordt Ayaan aanhanger van de Egyptische moslimbroederschappen, die een veel rigidere vorm van islam aanhangen. Uiteindelijk kiest ze voor het westerse liberalisme.

Onvergetelijk is de scene in de fractiekamer van de VVD. Ayaan heeft net in een artikel voor Trouw de profeet Mohammed (vanuit onze de westerse maatstaven gemeten) een perverse man en een tiran genoemd, omdat hij het huwelijk met een negenjarig meisje consumeert. Frank de Grave vertelt Ayaan dat ze die woorden terug moet nemen in de fractievergadering. Ayaan komt binnen, luistert naar wat er gezegd wordt en roept: “Ik ben hier bij een liberale partij. Niemand heeft zich afgevraagd of ik misschien gelijk had “. Ze wijst ons op onze eigen idealen, die 100 jaar geleden zijn ontstaan en die zij nog helemaal serieus neemt.

Wil je het hele verhaal vanuit feministisch oogpunt bekijken? Welke vrouw heeft Ayaan het meeste pijn gedaan en welke vrouwen hebben haar het meeste geholpen? De Gereformeerde vluchtelingenhelpsters uit Ede hebben nog het meeste begrepen van haar religieuze opvattingen en hielpen haar verder. Ik wil het hier helemaal niet hebben over die corrupte trut van een Neelie Smit-Kroes, of over die beschaafde tuthola van een Ciska Dresselhuis. Bah. Hoe is het mogelijk dat Ayaan zich met die vrouwen heeft ingelaten? Waarschijnlijk door een onbevangenheid die Nederland al lang niet meer kende.

Ayaan gooit overal roet in het eten. Ze schopt heilige huisjes om. Of je nou communist, feminist, moslimbroeder, sociaal-democraat, multiculturalist of een nette liberale ondernemer uit Aerdenhout bent. Ayaan kan je liefhebben of je vindt haar een kreng. Daartussen is niet veel plaats. Ze past in geen enkel hokje en tegelijk zit ze in elk hokje wel een beetje. Nu is Nederland te klein voor haar geworden en beweegt ze zich in de internationale politieke wereld. Dat ze nog maar lang mag blijven leven en haar sprankelende ideeën trouw mag blijven.