Angst, Vernedering en Hoop

Door Keesjemaduraatje

De Franse filosoof Dominique Moisi geeft in zijn boek "The geopolitics of emotions" (Nederlandse vertaling) een geheel nieuwe kijk op de globalisering. Hij verklaart de verschillen tussen De VS, Europa, Arabië en Azië uit emoties. Tot nog toe worden de verschillen tussen continenten en politieke systemen nog uit economische en uitbuitingsfactoren verklaard. Moisi verklaart de verschillen uit emoties van hoop, angst en vernedering.

De Verenigde Staten en Europa zijn vooral bang voor verlies van identiteit en bang voor "het vreemde". De moslim- en Arabische wereld voelt zich vooral vernederd, doordat hen de toegang tot de globalisering wordt ontzegd. China, India en de rest van Azië worden in hoofdzaak door een emotie van hoop geleid. Hoop op een betere toekomst.

Angst, vernedering en hoop
Eigenlijk laait hier de oude discussie over "Geest" en "Materie" weer op.  Wat drijft de mens en in het verlengde daarvan groepen, samenlevingen en landen? Welke kracht deed bijvoorbeeld Lech Walenza van Solidarnosc in Polen besluiten in opstand te komen en de communistische heerschappij te trotseren? Was het zijn Rooms-Katholieke geloof of waren de historisch-materialistische verhoudingen dusdanig veranderd en gegroeid, dat een opstand economisch onafwendbaar was?

Wij mochten vroeger op de universiteit absoluut geen werkstukken schrijven waaruit ook maar enigzins zou blijken dat culturele of immateriele factor een rol van wereldbetekenis zouden kunnen spelen. Het waren de "articulatie van productiemiddelen" die bij alle maatschappelijke processen een dominante rol hebben te spelen.

Ik ben dus blij dat Dominique Moisi de globalisering en de ontwikkeling van de continenten in een niet-materieel perspectief onderzoekt. Volgens mij heeft het denken, de geest, en hoe mensen zich voelen een meer bepalende invloed op historische ontwikkelingen dat de economische. Hoe is het anders te verklaren dat Zuid-Korea en Japan na de Tweede wereldoorlog een grote economische vooruitgang hebben geboekt, terwijl andere landen achter zijn gebleven? Hoe is het mogelijk dat een klein zwak land als Vietnam een grote supermacht als de VS kan verslaan? Dat is economisch helemaal niet te verklaren. Dat is wel te verklaren door een enorme geestelijke kracht van ideëen.

Maar nu heb ik het nog even ideëen, terwijl Dominique Moisi zelfs nog een stapje verder gaat. Hij schrijft over emoties. Emoties hoeven niet altijd uit rationele gedachten afgeleid te zijn. Emoties gaan nog veel dieper en kunnen ook irrationeel zijn. Als we de teneergang van Europa en de Verenigde Staten gaan verklaren uit gevoelens van angst voor het onbekende, dan komen we meer in het psychologische domein uit. Dan gaan we al gauw over fobiën praten en over neurotische storingen. Islamofobie, homofobie, etnofobie. 

De vraag die nu gesteld moet worden is, of de emoties van angst voor de islam en de Arabaische dictaturen, die in Europa en de Verenigde staten leven, wel werkelijk zo irrationeel zijn. Hebben wij werkelijk reden om bang voor de islam te zijn? Zo ja, dan is het niet terecht om over emoties en fobieën te spreken. Zo nee, dan is er sprake van een irrationele angst en dus emoties.