Afgelopen zondag bezocht ik de boekenbeurs in Antwerpen, waar het nieuwe boek van Dirk Verhofstadt (De derde feministische golf) werd gepresenteerd. Voor de zaal stonden dames van het "Vrouwen Overleg Komitee" , die het hiernavolgende manifest uitdeelden. In het kort komt hun boodschap erop neer dat "allochtone" vrouwen in zelforganisaties ruimte moeten krijgen om hun mening te vormen en te emanciperen. "Laat vrouwen zelf uitmaken wat emancipatie voor hen betekent'. Met andere woorden: "Dirk waar bemoei jij je mee?"
Morgen publiceer ik het verweer van Dirk Verhofstadt, hetgeen alleen te begrijpen is als ook dit pamflet wordt gepubliceerd.
Op 12 november stelt Dirk Verhofstadt op de Boekenbeurs De derde feministische golf voor. Zijn nieuwe boek bevat interviews met zes jonge vrouwen met een moslimachtergrond (vijf uit Nederland, één Canadese) over de islam, de multiculturele samenleving en de positie van de vrouw. Verhofstadt hanteert daarbij grosso modo het volgende denkkader: alle religies, maar vooral de islam, vormen een problematisch element in de samenleving. De islam in het bijzonder creëert vrouwenonderdrukking. Moslimvrouwen hebben nood aan bevrijding uit en bescherming tegen die inferieure cultuur(uitingen) en hun onderdrukkende mannen. En ,,westerse feministen'' aarzelen al te vaak om hen daarin te steunen, omdat ze vanuit een misplaatst respect geen kritiek willen geven op 'andere' culturen.
Laten westerse feministen hun weerloze zusters in de steek? Steunen wij moslimvrouwen niet op hun weg naar emancipatie? Het antwoord is duidelijk: wij verzetten ons tegen elke vorm van ongelijkheid en onderdrukking van vrouwen. En we zetten ons in voor democratie, scheiding van kerk en staat, vrije meningsuiting en de bescherming van de fysieke integriteit. Als het etiket 'cultuurrelativist' ons al zou passen, dan is het omdat we culturen niet als onveranderlijk en als inherent superieur of inferieur beschouwen. Omdat we niet blind willen zijn voor de vele vormen van ongelijkheid en onderdrukking die ook in 'onze' cultuur aanwezig blijven. Het kritische denken dat Verhofstadt zo hoog in het vaandel voert is ons te dierbaar om te vervallen in gemakkelijke tweedelingen: de achterlijke vrouwonvriendelijke islam versus het Verlichte, vrouwvriendelijke Westen.
Maar complexiteit binnenbrengen in het debat betekent onder meer erkennen dat partnergeweld en verkrachting overal voorkomen en dat slachtoffers met een moslimachtergrond niet gebaat zijn bij de mededeling dat het 'typisch hun cultuur' is. Het betekent inzien dat 'onweerstaanbare dwang' en 'gezinsdrama' dicht kunnen aanleunen bij 'eerwraak'. En het betekent vooral aandacht hebben voor een aantal aspecten die Verhofstadt nauwelijks in beeld brengt. De maatschappelijke context waarin het debat over multiculturaliteit momenteel in België en zijn buurlanden wordt gevoerd, bijvoorbeeld. Die context is er één van grote socio-economische ongelijkheid tussen 'autochtone' en 'allochtone' bevolkingsgroepen en van latent en uitgesproken racisme. Alleen al op het vlak van onderwijs en toegang tot de arbeidsmarkt zijn de problemen legio, terwijl net onderwijs en werk belangrijke hefbomen tot emancipatie zijn. Louter focussen op cultuur en religie onttrekt belangrijke mechanismen van ongelijkheid aan het oog, mechanismen waarvoor er een maatschappelijke verantwoordelijkheid bestaat.
Als overtuigd liberaal ziet Dirk Verhofstadt de oplossing voor vrouwenonderdrukking in individualisme. Wie ongebonden door het leven gaat, denkt, spreekt en leeft in zijn ogen vrij. Toch staat er meer op het spel dan Verhofstadts principiële ,,gelijkwaardigheid''. Namelijk reële gelijkheid tussen mannen en vrouwen, met al hun verschillende etnische, sociale, ideologische... achtergronden. Daarom pleiten wij voor solidariteit: het besef dat de eigen positie niet de norm is, dat er tal van vrouwen en mannen in precaire omstandigheden leven en dat we een rol hebben bij het wegwerken van ongelijkheden.
Tot slot houden we van meerstemmigheid in het debat. Niet alleen streefde Verhofstadt naar een zekere eenstemmigheid bij de keuze van zijn gesprekspartners, hij negeert de kiemen van meerstemmigheid die desondanks naar boven komen. Het resultaat is belerend en doctrinair, alsof er slechts één weg naar emancipatie is. Laat vrouwen zelf uitmaken wat emancipatie voor hen betekent. En dat geldt voor Dirk Verhofstadts geïnterviewden, maar net zo goed voor al die vrouwen die hij geen spreekruimte geeft. Daarom ook moeten allochtone vrouwenorganisaties ondersteund worden. Want precies in zelforganisaties hebben vrouwen de ruimte om hun mening vorm te geven.
Els Flour
(De auteur schreef deze bijdrage namens het Vrouwen Overleg Komitee en naar aanleiding van de Vrouwendag in Antwerpen op 11 november.) www.vrouwendag.be
2 comments:
Voor alle duidelijkheid: mijn kernboodschap is niet "Dirk, waar bemoei je je mee". Ik vind de stemmen van Dirk Verhofstadt en Ayaan Hirsi Ali waardevol in het debat, maar verwijt hen de zaken te zwart / wit voor te stellen, geen oog te hebben voor de complexiteit van het debat. Het ís een complex debat, laten we het dan ook op een genuanceerde manier voeren, zoveel mogelijk mensen die er rechtstreeks bij betrokken zijn het woord geven, en niet alleen spreken over "cultuur" wanneer deze allochtone vrouwen (en mannen) met discriminaties geconfronteerd worden waarvoor er een maatschappelijke verantwoordelijkheid bestaat.
@Els: jij schrijft in het pamflet:"Niet alleen streefde Verhofstadt naar een zekere eenstemmigheid bij de keuze van zijn gesprekspartners, hij negeert de kiemen van meerstemmigheid die desondanks naar boven komen. Het resultaat is belerend en doctrinair, alsof er slechts één weg naar emancipatie is. Laat vrouwen zelf uitmaken wat emancipatie voor hen betekent. En dat geldt voor Dirk Verhofstadts geïnterviewden, maar net zo goed voor al die vrouwen die hij geen spreekruimte geeft."
Het is interessant dat je Dirk Verhofstadt wilt voorschrijven welke vrouwen hij moet interviewen. Dit is toch niet het enige boek over feminisme? Het staat je toch vrij om de vrouwen te interviewen die jij interessant vindt en daar ook een boek van te maken? We zullen met plezier weer naar Antwerpen komen om ook die boekpresentatie te bezoeken, maar kom me dan niet aan met vrouwen die zeggen dat ze een hoofddoek dragen uit vrije wil en dat ze helemaal niet onderdrukt worden. Of vrouwen die nog eens gaan uitleggen dat "Islam Vrede"is en dat "Jihad"eigenlijk betekent "een strijd met jezelf". dat soort prietpraatjes hebben we nu al dagelijks op de Nederlandse TV. Ik vond de bijeenkomst in Antwerpen erg inspirerend en bemoedigend, omdat ik nu eens een liberaal geluid uit de moslimhoek waarnam.
Post a Comment