Marginaliteit, een sociale categorie

Door Keesjemaduraatje
Of je dat nu dominante cultuur, Leitkultur, het politieke midden, het burgerlijke midden, de mainstream, the middle of the road of gewoon de burgerlijke massa noemt. In elke tijd, in elke land is er wel een groep aan te wijzen, met de meeste politieke invloed, die het voor het zeggen heeft en die wordt beschouwd als "normaal". In Nederland is dat de groep heterosexuele blanke mannen, wonende in een rijtjeshuis of een geschakelde woning, werkende in een gewone ambtenarenbaan of in een gewoon handelsbedrijf. De gewone middenklasse. Angstaanjagend. Nee, want deze groep houdt de economie draaiende, niet alleen door gewoon belasting te betalen, maar ook door gewoon de normale dingen te blijven kopen en geen gekke dingen te doen.

Boven dit blog staat echter niet: "Doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg", maar wel "Marginaliteit, een sociale categorie". Wat is dan marginaal? Wie is er marginaal? Dat is in principe iedereen die afwijkt van de dominante groep. Is dat erg? Dat hangt er maar vanaf waar en wanneer je het meemaakt. Marginale groepen kunnen in de loop der jaren veel invloed vergaren en tot de top van de samenleving gaan behoren. Kijk maar naar het huidige kabinet, dat geleid wordt dor drie Gereformeerden. Honderd jaar geleden nog een marginale groep van Kleine Luyden, die geen politieke invloed hadden en geen aanzien.

In de pre-industriële en pre-agrarische culturen, die ik tijdens mijn studie Culturele Antropologie op de Vrije Universiteit heb leren kennen, is er wel sprake van marginale personen in een dorp of rondtrekende gemeenschap. De tovenaar, de sjamaan, de banneling, de gek, de priester, de geestesuitdrijver. Het zijn allemaal personen die weliswaar een functie hebben in een zo'n stam, maar die niet het gewone leven van de andere clanleden leiden.  In principe alle mannen die niet aan de vergadering van stamoudsten mogen deelnemen, zijn in zo'n gemeenschap van een natuurvolk, marginaal te noemen. De sociale marginaliteit veroorzaakt bijna altijd een politieke marginaliteit. Maar deze status geldt bijna altijd individuen. Zodra er een groep van mensen is die een permanente staat van marginaliteit gaat aannemen, dan vormen ze gewoon een nieuwe groep en trekken ergens anders heen.   

In de agrarische samenlevingen kunnen iets grotere groepen van marginalen een plaats vinden, zeker als er door een iets betere opslagtechniek en een goede oogst, een zeker surplus wordt geproduceerd. Dan ontstaan groepen van priesters, die overigens wel politieke macht kunnen hebben. Een hele typische en duidelijke vorm van marginaliteit in een pre-industriele samenleving is de slavernij.

De opkomst van de gilden in de middeleeuwen is een vorm van arbeidorganisatie die binnen de groep werkenden een solidariteit en eenheid laat ontstaan en die tegelijkertijd een andere groep marginaliseert en uitsluit. Een goed voorbeeld is de positie van de Joden in deze tijd, die niet toegelaten worden dor de gilden en die gedwongen worden andere bronnen van inkomsten te zoeken.

De groepen die dus niet worden toegelaten tot de machthebbende arbeidsorganisatie, godsdienst of andere sociale ordeningen, worden in dit en de volgende artikelen gedefinieerd als "marginalen". Ik zal aantonen dat het denken over marginaliteit de politieke keuzes daadwerkelijk beïnvloed en dat de marginalen en hoe ze behandeld worden een invloed heeft op de loop van de pollitieke geschiedenis. Ik ben van plan een aantal blogs te schrijven over:
-De vrouw als gemarginaliseerde groep
-Homos van marginale groep tot normstelling
-Marginaliteit als revolutionair subject
-Marginaliteit als graadmeter

En ongetwijfeld schieten mij in de loop van de tijd nog andere thema's te binnen.