Macht en Legitimatie

Door Keesjemaduraatje
Het staatshoofd beroept zich op een hogere macht om haar macht te legitimeren. Toen de bevolking nog in meerderheid religieus georganiseerd was, kon volstaan worden met een "God, Nederland en Oranje, hoort bij elkaar als een gordel van smaragd". Dat is nu niet meer bruikbaar. Gerechtelijke vonissen en bevelen worden nog wel met een "Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van OranjeNassau, enz. enz. enz" ingeleid. Maar waarop de legitimatie van macht van de koningin nu werkelijk berust is voor velen niet duidelijk.

Velen onder het geacht reaguurderspubliek zullen nu opmerken, dat de koningin geheel geen macht heeft. Dat is een veel gehoord misverstand. Vlak voor de Kroning van 1980 werd er door de anarchistische club waar ik toen lid van was, een kleine onderzoeksclub opgericht, dat met hulp van de Universiteit van Amsterdam het staatsrecht nog eens goed onderzocht heeft.

Uit dat onderzoek bleek toen dat de koningin nog veel meer macht heeft dan wij doorgaans weten en dan goed voor ons is. Zij is nog steeds voorzitter van de Raad van State. Een ondemocratisch orgaan, waarvan de leden door de regering voor het leven benoemd worden, op voorspraak van de raad zelf. De Raad van State is niet alleen adviseur bij wetswijzigingen, maar ook hoogste bestuursrechter.

Prins Willem Alexander en zelfs Maxima, zijn lid van deze raad. Het is natuurlijk te gek voor woorden, dat een Nederlander op grond van afstamming in zo'n belangrijk staatsorgaan zitting kan nemen. De koningin benoemt nog steeds de Burgemeesters en de Commissarissen van de Koningin. Functies die in andere landen al lang democratisch gekozen zijn.

Schoonheidsfout
Wat is de legitimatie van de macht van de koningin? De NRC columnist Heldring drukt het zo uit: 'De monarchie is een schoonheidsfout in de democratie, maar dat is in dit specifieke geval niet zo erg. Het demos, het volk, wil het kennelijk graag - dat is ook democratie. Alles wat ervoor in de plaats komt, zou geen verbetering zijn. Het kan zelfs leiden tot vervreemding van de staat bij mensen die graag een monarchie willen.'

Eigenlijk is de legitimatie van de macht van het koningshuis in Nederland op twee pilaren gebouwd: Coalitie en mythe.

Coalitie van de macht
Door het ingewikkelde partijenstelsel, dat nog uit de tijd van de verzuiling stamt, is het voor partijen in Nederland niet mogelijk een absolute meerderheid in het parlement te vormen. Vaak zijn coalities van twee of drie partijen noodzakelijk. Tegelijkertijd vormen de elites van de machthebbende partijen een opvallende eenheid, die te maken heeft met relaties tot het koningshuis, baantjes die aan elkaar gegeven worden en een gezamelijk ideologie. De Koningin en haar twee voorgangers hebben er dan ook alles aan gedaan om alle mogelijk opponenten, inclusief het communistische verzet en de Sociaal-Democratie aan zich te binden. Dat gebeurd door het verlenen van Ridderordes en het uitnodigen op het Paleis.

Religionsersatz
De tweede pilaar van legitimatie is bedoeld voor het eenvoudige volk en is gebaseerd op een religie-surrogaat. Na 1900 zijn er verschillende symbolen ontstaan en gecreeërd, die dienen om het nationale gevoel te versterken en van het koningschap een nationaal-religie te maken . Prinsessendag, nu koninginnnendag werd door koningin-moeder Emma ingevoerd om dichter bij het volk te komen. De Vlag, het Volkslied, het oranjegevoel. Symbolen van een in stand gehouden mythe van nationale eenheid.

Bij de laatste koninginnedag zagen we trouwens dat het oranjegevoel in Amsterdam grotendeels een eigen leven is gaan leiden en dat het bier zuipen, het optreden van Gerard Joling en het feesten gewoon door moet gaan, ook al wordt er een aanslag op de koningin gepleegd.

Blijkbaar is de verbinding tussen feesten, zuipen en het koningshuis niet mee zo duidelijk voor iedereen. Die connectie zal wel weer gelegd kunnen worden als Koning Biertje en Feestbeest Maxima aan de macht komen.

Op dat moment zullen het Oranjegevoel en de legitimatie van de ondemocratische macht weer samen passen als een gordel van Smaragd.