Daar had ik gisteravond met mijn vrouw ruzie over. "Nou gaat er een groots Nederlandse schrijver dood en jij zegt dat ie Duits is", zei ze woedend, terwijl ze de pannen aan het afdrogen was. "Dan hebben jullie ook eens iets", repliceerde ik. Günther Grass is de vleesgeworden moraliteit en links boegbeeld avant la lettre en wat blijkt? "Bij de SS gezeten". Kan jij niets aan doen. Maar het weerspiegelt wel het typische Duitse probleem van jouw generatie en de generatie voor jou. Je kan 
"Alsof jullie allemaal zo brandschoon zijn", was haar uiterst zwakke verweer. "Daar gaat het niet om", probeerde ik nog een keer. "Ik zeg gewoon dat er iets niet klopt". Met al die linkse boegbeelden is iets aan de hand. Erwin Strittmatter, de DDR schrijver en links boegbeeld. Bij de SS geweest. Het lijkt wel of alle SS-ers na de oorlog een linkse carriere hebben gemaakt.
"En Willem Aantjes dan? Alsof die zo'n brandschoon verleden heeft. En Joop den Uyl was in zijn jonge jaren een bewonderaar van de NSB." Ja, trap maar op onze linkse gewetens. Is er dan helemaal niets meer heilig?
En wat heeft dat met Harry Mulisch te maken? Het leven van Harry Mulisch is een reflectie van het typische Duitse complex van niet persoonlijk schuldig zijn, maar toch verantwoordelijk gehouden worden. Dat vindt je in bijna iedere Duitse familiegeschiedenis terug. Wie wij ook spreken in Duitsland en dan kan je nog zo links en anti-fascistisch zijn, heeft altijd of bijna altijd een vader, groot-vader of oom, die aan het Oosfront gevochten heeft. Het lijkt wel of ze extra links en extra extreem moeten zijn om die schuld te verbergen. In die extreemheid worden ze vaak zelf tot dader.
In dier voege is Harry Mulisch een Duitser. Zijn vader heeft als bankier meegedaan aan het beroven van Nederlandse Joden. Toch was hij geen nazi. Maar hij deed toch mee. Na de oorlog drie jaar in voorarrest gezeten. Harry Mulisch heeft er met zijn vader nooit over gepraat. Maar wel zijn hele leven andere mensen de maat nemen. Na de oorlog schreef Harry Mulisch een boek over het Eichmann proces. Heeft hij de overeenkomsten tussen zijn vader en Eichmann herkend? Schreibtisch mörder?
Na de oorlog heeft Harry Mulisch in zijn drang om anti-fascist te zijn, werkelijk iedere massamoordenaar met zijn intellectuele vrijblijvende ijdeltuiterij gesteund. Of het nou Fidel Castro, Pol Pot of Mao Zedong is. Als een volk een keer echt in opstand komt tegen de dictatuur, zoals de Polen in 1981, dan steunt hij dat juist niet. En de bewapening van het Vrije westen, daar was hij natuurlijk tegen. In die zin is Harry Mulisch niet alleen een Duits kind van zijn vader, maar ook een anti-democraat in hart en nieren gebleven.
4 comments:
Met de laatste alinea kan ik het helemaal eens zijn: Mulisch was politiek gezien een volslagen nitwit. NRC Handelblad van gisteren kan wat mij betreft in de kattebak; vooral van dat stuk van mw. Etty lusten de honden geen brood. Wanneer wijst dhr. Vandermeersch dat mensch nu eens definitief het gat van de deur? Het krantje zou er van opknappen (en laat haar H.J.A. Hofland ook meteen even meenemen, maar dit terzijde...).
Wat betreft de kwaliteiten van Mulisch als literator; daar kan ik geen oordeel over vellen, omdat ik van hem te weinig heb gelezen. Maar Rudy Kousbroek (groot bewonderaar van G. Reve en Hermans) heeft eens geschreven dat zijn idee van de hel was: Harry Mulisch die tot het einde der tijden zijn verzameld werk voorleest, af en toe onderbroken door exegese van Arnold Heumakers...
"Mulish wie is dat? Wat stelt dat voor. Nederland en Nederlanders zijn zo stom, ze kunnen amper foutloos schrijven, onderwijzers kunnen zelf nauwelijks rekenen en iedereen kletst over Mulish. Het is gewoon gezwam in de ruimte, meedoen met populair zijn. Mulish allemaal gelul om niks. Hetzelfde als Rembrandt, niemand heeft ergens de ballen verstand van en dan benm je gedwongen iets van Rembrandt te vinden. dat is cultuur, ga toch fietsen met cultuur. Doe iets goed, luid de kerkklokken, dat is cultuur.
Beste Remco,
Ik snap in het geheel niet waarom je Hofland er nou bij haalt? Ik zie niet in wat je nou als links kan betitelen in zijn schrijfsels voor het NRC onder het pseudoniem S. Montag. Verders dit Rudy Kousbroek was geen makkelijke man, maar in deze had hij volkomen gelijk.
@Keesje wat is de connectie tussen Arnold Heumakers en Marcel van Dam?
Beste Steady Freddy,
Het gaat er niet zozeer om dat de man links is, maar meer om het feit dat hij wat mij betreft vrijwel iedere week dezelfde column schrijft. "G.W. Bush is dom, de inval in Irak was een mislukking en we moeten weg uit Afghanistan", daar komt het zo´n beetje op neer. Zijn stukken op de opiniepagina lees ik dan ook diagonaal door en dan weet ik het wel weer. Die Montag-columns zijn inderdaad iets anders, maar van de Nooteboom-achtige mijmeringen moet je natuurlijk wel houden...
J.L. Heldring daarentegen mag wat mij betreft blijven doorschrijven tot hij er bij neervalt. Zijn recente stuk n.a.v. de dood van Max Kohnstamm vond ik heel mooi. Verder zou ik graag een goede historicus of politicoloog zien op de plek waar mw. Etty en Hofland nu staan, maar a.u.b. geen voorspelbare zure types of schreeuwlelijken als Maarten van Rossem of Von der Dunk jr.! Paul Scheffer (die vroeger een column had), James Kennedy of Jolanda Withuis zijn b.v. goede kandidaten, maar die hebben al andere podia.
Post a Comment