Open Society and its Ennemies

door Keesjemaduraatje
Op donderdag 29 maart 2007 begaf ik me naar het Cultureel Centrum de Elzent in Antwerpen om de Karl Popper lezing ter gelegenheid van de eerste Nederlandse uitgave van het beroemde boek van Karl Popper "The open society and its ennemies" te beluisteren, uitgesproken door de Belgische premier Guy Verhofstadt.

Ik ging maar helemaal voorin zitten, zodat ik nog enkele foto's kon maken. Om even over acht kwam de premier binnen en ging naast mij zitten. Moet je op zo'n moment iets tegen een hooggeplaatste persoon zeggen?  Waarschijnlijk wel, maar mij schoot niets te binnen. De uitgever Jean Christophe Boele van Hensbroek  had daar geen enkele moeite mee. Hij begon er lustig op los te babbelen en vertelde de premier dat hij net nog Jan Terlouw had gesproken en dat die ook vond dat er in Nederland eigenlijk helemaal geen sociaal-liberale partij was en dat het vreemd was dat de enige grote liberale partij (de VVD) in Nederland eigenlijk conservatief is. Guy Verhofstadt antwoordde dat hij vond dat de VVD de laatste tijd in populistisch vaarwater terecht was gekomen. Interessante gedachtegang als je bedenkt dat de VVD deze populistische richting alleen op gaat, omdat anders de PVV van Geert Wilders teveel stemmen krijgt. Het was duidelijk dat de uitgever meer van de D66 richting is.
De lezing begon en het was meteen een verademing om te horen hoe filosofisch en intelligent de Belgische premier is en hoezeer zijn gedachtegoed mij aanspreekt. Bijvoorbeeld dat zijn vrouw tijdens haar studie geschiedenis in de jaren zeventig te horen had gekregen, dat het boek van Karl Popper, "The poverty of Historicism" sterk ontraden moest worden. Precies hetzelfde heb ik ook meegemaakt tijdens mijn studie Culturele Antropologie op de VU in Amsterdam. Onder historicisme worden alle politieke- en sociale theoriën verstaan die een historische noodzakelijkheid in de ontwikkeling naar een ideale samenleving willen zien. Vooral communisme en nationaal-socialisme dus. Als een ideologie een ideale samenleving wil nastreven heeft dat meestal tot gevolg dat de mensen eronder lijden. Iedereen die namelijk dat ideaal tegenspreekt of niet voldoet aan het ideaal, wordt gezien als vijand. Het historicisme leidt dus tot dictatuur. De premier van België erkend dus dat een democratie altijd gebreken zal houden, omdat er altijd verschil in belangen zal zijn. Dat is ook nodig om de motor van de geschiedenis draaiende te houden en verbeteringen aan te kunnen brengen. Als kritiek niet meer mogelijk is, is er ook geen democratie en vrijheid meer. Een open samenleving is nooit af en laat zich steeds weer verbeteren.

De premier Verhofstadt waarschuwde in dit verband tegen anti-democratische stromingen als socialisme, nationaal-socialisme en de fundamentalistische islam. Dat was ook heel erg opbeurend, dat hij socialisme en fascisme consequent in één zin noemde. Hij waarschuwde echter ook voor het nationalisme, dat natuurlijk in zijn land, met het Vlaams Belang, heel sterk vertegenwoordigd is. Het individu moet altijd op de eerste plaats staan en mag niet opgaan in een groter verband met bovenliggende belangen. Kritiek moet altijd mogelijk blijven en juist de turbulente weg naar een vrije samenleving, met belangentegenstellingen en kritiek, is belangrijk om die vrijheid ook te behouden.

Na de toespraak van Guy Verhofstadt mocht de uitgever Jean Christophe Boele van Hensbroek  van Uitgeverij Lemiscaat de eerste Nederlandse uitgave van "De Open Samenleving en haar vijanden" aan de premier uitreiken en zelf ook nog iets zeggen. Helaas maakte hij het allemaal weer kapot door te benadrukken dat het christenfundamentalisme ook heel gevaarlijk is en hij zei iets over de invoering van discriminerende ‘veiligheids’-maatregelen. Jammer. Het bevestigde mij wel in de mening dat een mens nog zoveel kan weten, communicatieve eigenschappen kan hebben en small talk met de premier kan maken, eigenschappen die ik zelf misschien niet in die mate heb, maar als je de morele wijsheid niet hebt en de verschillen tussen dictatuur en democratie niet kent of niet wilt kennen, je dan toch helemaal dom kan zijn.
Later ging ik eens googelen op de naam Jean Christophe Boele van Hensbroek  en toen kwam ik erachter dat deze uitgever zelfs de 11 september 2001 aanslag op de Twin Towers in twijfel trekt en de oorlog in Afghanistan afkeurt. Eigenlijk wel heel vreemd dat zo'n man dan zo'n belangrijk boek mag uitreiken. Maar daar zal ik wel weer te ver in doorschieten, om dat nu weer te berde te brengen.

Ik had nog niet gegeten en vertrok vrij snel na de lezing. Ik at een patatje in een snackbar in de buurt. Zou de Marokkaanse uitbater van de snackbar enige weet hebben van de moeilijke filosofische discussies die 200 meter verder werden gevoerd en dat we ons zorgen maken over de open samenleving, omdat er imams zijn die deze bedreigen? Ik denk dat we ook de belijders van dat geloof op hun individualiteit moeten aanspreken en ze een kans moeten geven mee te doen in de open samenleving.
Daarna reed ik door de Joodse wijk terug naar de rand van de stad. Hoe lang kunnen de orthodoxe joden in Antwerpen nog in vrijheid hun geloof beleven? Wie is hun grootste bedreiger, het Vlaams Blok of Abu Jahjah? Na deze avond wist ik het antwoord wel.